Đài truyền hình MBC của Hàn Quốc từng lấy nước mắt
ngư???i xem bằng hai tập phim tài liệu đặc biệt năm 2020 và 2021, có chung một chủ đề là hồi sinh
ngư???i đã khuất bằng công nghệ thực tế ảo (VR).
Một
ngư???i mẹ trong bộ váy màu tím đang vuốt ve mái tóc và đôi má bầu bĩnh của con gái. Một
ngư???i chồng không kìm được cảm xúc khi nắm tay
ngư???i vợ tần tảo của mình. Tuy nhiên, cô bé và
ngư???i vợ
trong 2 bộ phim là
không có thật. Họ chỉ xuất hiện dưới hình hài của một avatar ảo với diện mạo và giọng nói tương tự như khi còn sống. Họ được dựng lại từ các tấm ảnh, video lúc sinh thời.
Nhờ các thiết bị hỗ trợ đặc biệt như thiết bị đeo VR, găng tay,
ngư???i mẹ và
ngư???i chồng có cảm giác như đang được chạm vào con gái hay
ngư???i vợ của mình.
Với những
ngư???i đang sống, được gặp gỡ và trò chuyện
cùng
người
thân
đã mất
là một đặc ân. Tuy nhiên, nó cũng làm dấy lên tranh cãi
về câu chuyện phục dựng
ngư???i chết bằng công nghệ. Ngay cả gia đình của cô bé nói trên, bản thân
ngư???i bố và ba
ngư???i con còn lại cũng không giấu nổi sửng sốt trước cảnh
tượng
“tái ngộ”
chưa từng có giữa
mẹ và con gái.
Công nghệ đi tìm lời giải cho sự bất tử
Trước đây,
ngư???i ta cho rằng chỉ có phép màu mới
giúp chúng ta giao tiếp được với
ngư???i đã khuất. Tuy nhiên,
các tiến bộ công nghệ có thể hiện thực hóa điều này bằng nhiều cách khác nhau.
Trong buổi
nói chuyện
với báo chí
về chuyển đổi số ngày 22/3/2021,
Bộ trưởng
Bộ
TT&TT
Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ: “Khát vọng lớn nhất của con
ngư???i là bất tử. Phiên bản trong đời thực sẽ lưu chuyển sang phiên bản số, dựa trên dữ liệu 70 – 80 năm hình thành con
ngư???i số. Khi mô phỏng được, sau khi mình không còn nữa, con
ngư???i phiên bản số vẫn bất tử, nói chuyện được với con cái và
ngư???i thân… Bằng công nghệ,
ngư???i ta có thể nói chuyện được với những nhân vật nổi tiếng thế giới
như Tào Tháo, Hitler..”.
Ông
tin rằng
Việt Nam sẽ làm được việc này trong tương lai không xa.
Gần đây nhất, Microsoft gây xôn xao khi nộp đơn xin cấp bằng sáng chế “tái sinh”
ngư???i chết dư?
??i d???ng chatbot. Thay vì sử dụng phương pháp truyền thống là đào tạo chatbot bằng dữ liệu của nhiều
ngư???i, công nghệ của Microsoft muốn tạo ra chatbot từ dữ liệu của một
ngư???i cụ thể.
Hệ
thống
này
sử dụng “dữ liệu cộng đồng” như “hình ảnh, giọng nói, bài viết trên mạng xã hội, tin nhắn điện tử, thư tay” để tạo ra hồ sơ hoàn chỉnh. Chúng được dùng để tạo ra hay
sửa đổi một chỉ số đặc biệt theo cá tính của từng
ngư???i. Chỉ số đặc biệt sau đó dùng để đào tạo chatbot trò chuyện, tương tác
và phát ra âm thanh
như
ngư???i thật. Công nghệ cũng có khả năng tạo mô hình 2D/3D của một
ngư???i cụ thể bằng dữ liệu hình ảnh, thông tin, video gắn với họ.
Điểm thú vị
trong sáng chế của Microsoft là bỏ ngỏ đối tượng được lựa chọn làm chatbot. Đó có thể là
ngư???i sống hoặc
ngư???i đã khuất, chẳng hạn bạn bè, họ hàng,
ngư???i quen, ngôi sao, nhân vật hư cấu, nhân vật lịch sử… Ngoài ra,
ngư???i tạo ra/đào tạo chatbot cũng có thể phản hồi chatbot, đồng nghĩa với khả năng mọi
ngư???i xây dựng được một phiên bản kỹ thuật số của bản thân trước khi “nhắm mắt”.
Không chỉ Microsoft, nhiều hãng khác cũng đang nghiên cứu dự án tương tự. Chẳng hạn, Eterni.me chuyên thiết kế avatar động của mọi
ngư???i bằng dữ liệu từ hồ sơ mạng xã hội, còn HereAfter AI lại phát triển
ứng dụng dùng bản ghi âm để trò chuyện và hồi tưởng cá tính của
ngư???i chết. Người dùng ứng dụng có thể nói chuyện với
ngư???i đã mất và đặt ra câu hỏi đơn giản để được nghe câu chuyện thông qua giọng kể của
ngư???i ấy. Theo các nhà phát triển, danh sách chờ của họ đã lên tới hàng trăm
ngư???i, cho thấy tiềm năng không nhỏ.
ETER9, một mạng xã hội của nhà phát triển Bồ Đào Nha Henrique Jorge, lại ghép đôi mỗi
ngư???i dùng với một đối tác AI để nó bắt chước hành vi trên mạng. AI có thể đăng được bình luận và nội dung thay mặt họ - ngay cả sau khi họ qua đời. Jorge tự tin rằng chỉ vài năm nữa thôi, cháu chắt sẽ nói chuyện được với cụ kị của chúng dù còn chưa có cơ hội gặp mặt.
Giải quyết những
lo ngại
Cho phép
ngư???i còn sống tiếp cận dữ liệu của
ngư???i đã mất để đưa họ trở lại dư?
??i d???ng thức ảo là vấn đề chưa được pháp luật tại hầu hết các nước quản lý. Vì vậy, không có luật nào ngăn cản việc tạo ra một avatar hay một chatbot mô phỏng
ngư???i chết, đồng nghĩa nó
có thể diễn ra mà không được sự đồng thuận của
ngư???i đã khuất. Dữ liệu được sử dụng có thể vi phạm quyền riêng tư của
ngư???i khác nếu bao gồm các cuộc trò chuyện của họ với bạn bè,
ngư???i thân.
Tại Anh, quyết định sẽ làm gì v?
??i d??? liệu của
ngư???i đã khuất được xem là mong muốn cá nhân – tương tự như việc chọn chôn cất hay hỏa táng. Nó có thể bị những
ngư???i thừa kế ghi đè lên và thay đổi. Một số nước châu Âu cho phép
ngư???i thừa kế thực hiện các biện pháp bảo vệ dữ liệu như quyền truy cập, xóa hay di chuyển dữ liệu từ nền tảng này sang nền tảng khác.
Edina Harbinja, Giảng viên Luật truyền thông và quyền riêng tư tại Đại học Aston, đặt ra câu hỏi: “Luật bảo vệ dữ liệu và các luật khác nên quan tâm tới quyền lợi của gia đình hay của
ngư???i đã mất? Chúng ta sẽ vạch ra ranh giới giữa sự sống và cái chết, hay giữa tưởng nhớ một
ngư???i và tái tạo ai đó ở đâu”?
Theo Carl Ohman, thạc sỹ Viện Internet Oxford,
các câu hỏi
về quyền riêng tư càng trở nên bức thiết khi trong vòng vài thập kỷ tới,
dự đoán
số lượng tài khoản Facebook của
ngư???i chết nhiều hơn cả của
ngư???i sống, bởi đây là
“kho lưu trữ lớn nhất
về hành vi của con
ngư???i được thu thập trong lịch sử loài
ngư???i”.
Song, để cho các công ty kiếm tiền từ kho lữu trữ đó chính là vấn đề.
Giải
pháp
là để ngành công nghiệp hợp tác và tự điều chỉnh các tiêu chuẩn đạo đức, tương tự các tiêu chuẩn mà viện bảo tàng khảo cổ áp dụng. Họ sẽ xem dữ liệu của
ngư???i đã khuất như thể “hài cốt kỹ thuật số”.
Các công ty có thể công khai dữ liệu tổng hợp, ẩn danh của
ngư???i đã mất để các nhà khoa học nghiên cứu, cung cấp thông tin chi tiết
hơn – đặc biệt
về các nhân vật lịch sử - sau khi họ qua đời nhiều năm.
Việc
hồi sinh kỹ thuật số chỉ nên giới hạn với những
ngư???i đồng ý khi còn sống.
Tập phim
ngư???i mẹ hội ngộ con gái đã mất của MBCđã có hơn 20 triệu lượt xem trên YouTube sau một năm công chiếu. Phần lớn khán giả đều cảm thông với bà mẹ và ủng hộ mô hình này.
Suốt buổi phát sóng,
ngư???i mẹ cùng ngồi để
hát,
chúc mừng
sinh nhật con gái.
Trước khi thổi nến, cô
bé ước: “Con muốn mẹ của con đừng khóc nữa”.
“Dù chỉ trong chớp mắt, tôi đã thực sự hạnh phúc” –
ngư???i mẹ viết trên blog.
Du Lam
FPS của thực tại mà chúng ta đang sống là bao nhiêu?
Bạn vẫn còn cái bút hoặc bàn tay của mình chứ? Rồi, hãy giơ chúng lên trước mặt, khóa nét
vào ??ó và bắt đầu lắc đầu, lên xuống và qua trái qua phải. Bạn có thấy cái bút hoặc bàn tay bị nhòe đi không?
Nguồn bài viết : 2 điểm XSMT
